Robuuste rassen staan volop in de belangstelling
Afgelopen tijd zijn er diverse bijeenkomsten geweest waar uitleg is gegeven over de robuuste rassen. Een robuust ras is een ras dat constant presteert onder verschillende omstandigheden en hiervoor tenminste één resistentie gen bevat tegen phytophthora. In Nederland, maar ook in het buitenland, worden er demo-velden aangelegd om de robuuste rassen te testen. De gehele keten wordt hierbij betrokken, de organisatie ligt bij de brancheorganisatie Bionext en de diverse biologische verenigingen. Sinds afgelopen jaar ben ik hier als projectbegeleider actief.
Door de zachte winters, in combinatie met zware machines wordt de bodem verdicht
Kopakkers worden bestempeld als de plaatsen waar door het intensief berijden de structuur slechter is. Tegenwoordig constateren we dit beeld op meerdere plaatsen in het perceel. Machines verdichten de bodem. Winter zijn niet meer streng genoeg om de structuur te herstellen. Er zijn meer factoren die een rol spelen maar genoemde redenen zijn een belangrijke oorzaak dat planten veel stress vertonen. Het gevolg is dat planten makkelijk aangetast worden door ziekten en andere stress symptomen zoals doorwas, groeischeuren en hol laten zien. Dit alles beïnvloedt de drogestofverdeling en uiteindelijk de kwaliteit voor de eindgebruiker. Planten met o.a. een zwak wortelgestel worden dus makkelijk ziek. Ook phytophthora ziet dan haar kans om toe te slaan. Daarnaast heeft uiteraard het resistentieniveau invloed op de snelheid van de ziekteontwikkeling in het veld.
Een ras met één of meerdere resistentiegenen is sterker dan een vatbaar ras
In 2021 is gebleken dat de robuuste rassen geen honderdprocent bescherming bieden tegen phytophthora. Wel hebben we ervaren dat de resistente rassen later worden aangetast dan de vatbare rassen. Dit komt doordat, ongeacht welke phytophthora-stam er rond vliegt, de vatbare rassen als eerste ziek worden. Specifieke virulente (ziek makende) stammen kunnen soms ook de resistente rassen aantasten. Avirulente stammen (niet ziek makend) hebben geen vat op deze rassen. Er is wel eens een vergelijking gemaakt met slot op een deur. Als de deur open is (vatbaar ras) kun je zomaar doorlopen. Met één slot op de deur moet je de juiste sleutel (virulente stam) in je bezit hebben. Bij een deur met meerdere sloten wordt het nog moeilijker om binnen te komen.
Zieke poters, niet afgedekte afvalhopen en opslagplanten zijn de oorzaken van de phytophthora uitbraken
Als er geen phytophthora in de buurt is, wordt het perceel niet ziek. Waar komt de phytophthora vandaan? Zieke poters staan in het perceel en zullen direct toeslaan als de omstandigheden dit toelaten. Tijdens het sorteren is het belangrijk om hier op te letten. Indien er rot in de partij voorkomt is het niet verstandig om zo’n partij te poten. De uitgelezen knollen komen vaak op een afvalbult te liggen. Het is vanzelfsprekend dat deze zieke knollen een gevaar voor de omgeving vormen. Het is beter om geen afval in de buurt van een teeltgebied te storten. In ieder geval moeten de bulten goed luchtdicht worden afgedekt met donker plastic. Ook de op het perceel achtergebleven knollen kunnen na een zachte winter weer gaan groeien. Deze opslagplanten worden niet beschermd dus kunnen ook zorgen voor een hoge infectiedruk.
Naast biologische telers hebben ook de gangbare telers profijt van resistente rassen
Nu wordt er ten onrechte nog vaak gedacht dat rassen resistent tegen phytophthora alleen op biologische bedrijven worden geteeld. Dat is een achterhaalde gedachte. Inmiddels zijn er meer dan 30 robuuste rassen bestemd voor meerdere marktsegmenten gekweekt. Hiervan worden honderden hectares pootgoed geteeld. Deze gaan inmiddels de hele wereld over. Telers in binnen- en buitenland ervaren dat de phytophthora bespuiting meestal achterwege kan blijven. Bij een hoge infectiedruk, dus met veel phytophthora sporen in de omgeving is het verstandig om preventief te spuiten. In combinatie met een modern waarschuwingssysteem op het bedrijf kan het telen van robuuste rassen een behoorlijke reductie in spuitkosten opleveren.
Robuuste rassen worden gangbaar wanneer de bekendheid toeneemt
Net nieuw gekweekte rassen zijn voor de hele sector nog onbekend. Een kweekbedrijf en in het verlengde hiervan het pootgoedhandelshuis gaat zo’n ras introduceren in de markt. Bij een frites ras wordt er contact gezocht met een fritesfabriek. Het nieuwe ras wordt na een paar proefveldjaren op grotere schaal uitgepoot en de oogst gaat vervolgens de testfase bij de fabriek in. Als de resultaten tijdens de industriële verwerking goed zijn en ook het smaakpanel enthousiast is, wordt het ras geïntroduceerd bij de klanten. Voor een ras bestemd voor de versmarkt, waar de rasnaam veelal nog op de verpakking staan, is het nog complexer. Introductie kost dus tijd maar uiteindelijk verdringen de robuuste rassen de oude vatbare rassen. Supermarkten zijn tegenwoordig eerder dan vroeger genegen om plaats in het schap te maken voor moderne robuust geteelde producten.
